Landelijk symposium 'Muziekeducatie doen we samen'

wo 30 maart 2016

10.00-17.00 uur
Conservatorium van Amsterdam

Hoe kunnen kunstvakopleidingen, pabo’s, basisscholen, educatieaanbieders en beleidsmakers het muziekonderwijs in het primair onderwijs gezamenlijk verder verbeteren? Welke concrete stappen kunnen gezet worden en wat is daarvoor nodig?

Deze vragen stonden centraal tijdens het landelijk symposium 'Muziekeducatie doen we samen'. 

Verslag van het symposium

Janneke van der Wijk - directeur Conservatorium van Amsterdam

Muziekonderwijs is essentieel voor ieder kind. Ons doel is ieder schoolkind kwalitatief goed muziekonderwijs te  geven. We hebben daarbij iedereen nodig. Er zijn al heel veel stappen gezet, maar er moeten er nog veel meer gezet worden. Elke partij is een belangrijke schakel en gezamenlijk kunnen we zorgen voor meer muziek in de klas. Tijdens het symposium staan we stil bij een van de belangrijkste schakels: de rol van de opleidingsinstituten en de wisselwerking tussen vak- en groepsleerkrachten. Dit doen we door aandacht te geven aan het tweejarige samenwerkingsproject tussen de pabo’s en het Conservatorium van Amsterdam. Het doel van het plenaire gedeelte is om kennis te delen en elkaar te inspireren. Tijdens de deelsessies in de middag om gezamenlijk oplossingen en concrete acties te formuleren tot een agenda van de toekomst, waar iedere partij zijn verantwoordelijkheid neemt. Als we maar stug doorgaan komen we gezamenlijk stap voor stap verder naar het ultieme doel: muziekonderwijs voor ieder kind.

Rinda den Besten - voorzitter PO-raad
Toelichting Project Muziekeducatie doen we samen

Het project ‘Muziekeducatie doen we samen’ is een samenwerking tussen de Universitaire Pabo van Amsterdam, de Pabo van de Hogeschool van Amsterdam, de iPabo en het Conservatorium van Amsterdam. Tijdens het project werd onderzocht hoe deze opleidingsinstituten gezamenlijk kunnen bijdragen aan de kwaliteitsverbetering van het muziekonderwijs op de basisschool. Dit had zijn oorsprong in het voorjaar van 2013 toen het Convenant Kunst- en Cultuureducatie werd ondertekend door de gemeente Amsterdam, schoolbesturen, de pabo’s en de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Daarin werd afgesproken dat elk Amsterdams schoolkind drie uur cultuureducatie per week zou moeten krijgen, waarvan één uur muziek. De opleidingsinstituten hebben gezamenlijk pilots uitgevoerd waarbij pabo- en conservatoriumstudenten in korte en langere trajecten hebben samengewerkt. Deze pilots met daarnaast de curriculumvergelijking en de pilot co-teaching met zittende groeps- en vakleerkrachten staan uitgebreid beschreven in de eindpublicatie over het project. Hierin worden tevens vele concrete aanbevelingen op micro- en macroniveau gedaan en handvatten gegeven hoe deze vormen van samenwerking gerealiseerd kunnen worden.

Download hier de eindpublicatie 'Muziekeducatie doen we samen'

Jan Jaap Knol - directeur Fonds voor Cultuurparticipatie

Goede docenten zijn essentieel voor goed muziekonderwijs. De groeps- en vakleerkracht vormen samen een tandem. De verbinder en aanjager is nu Meer Muziek in de Klas.
De subsidieregeling Impuls muziekonderwijs is bedoeld voor meer en beter muziekonderwijs op de basisschool. In samenwerking met muziekscholen of -verenigingen in de buurt. De scholen zetten deze motor in gang. De deadline voor de eerste ronde was 1 april. Vanwege de grote belangstelling is het budget verhoogd van 5 naar 6 miljoen euro. Er kunnen nu 350 scholen gehonoreerd worden. Nieuwe aanvragen helaas niet meer. Maar in oktober volgt een nieuwe ronde.
Het fonds hoopt dat het enthousiasme onverminderd hoog blijft. Er is een lange adem nodig.  Veel hangt af van goed opgeleide docenten. Muziekeducatie doen we samen met docenten, maar voor de kinderen. 

Lees meer

Paul Schnabel – Voorzitter Platform Ons Onderwijs 2032

Voor het zingen de klas in

Muziek is heel belangrijk in het leven van kinderen, want via muziek worden mensen tot elkaar gebracht.
Uit de publicatie ‘Muziekeducatie doen we samen’ blijkt een zorgelijke situatie. Dit zien we ook  in de cijfers: muziekeducatie en -participatie loopt terug. Van een half miljoen naar kwart miljoen cursisten op muziekscholen. Deelname aan amateurensembles en koren is met 20% verminderd. Het ontbreekt dus aan een basis. Docenten op de basisschool vinden het moeilijk en zijn bang om muziekles te geven in hun klas.

Muziek is niet vanzelfsprekend. Mensen die actief zijn op het gebied van (klassieke of jazz-)muziek, hebben dat vaak van huis uit meegekregen. Het gaat hier om ongeveer 8% van de families. De omgeving waarin je opgroeit is dus heel belangrijk. Je wilt muziek niet missen, maar tegelijkertijd wordt deze wereld kleiner. Wij willen dat dit juist groter wordt.

In het onderwijs is de afgelopen jaren steeds minder aandacht besteed aan de expressievakken. Nu wordt persoonsvorming en burgerschap juist wel weer noodzakelijk geacht. Muziek zou daar een veel grotere plaats in mogen hebben dan het nu het geval is. Zo is er meer ruimte voor die andere hersenhelft, de kant waar de expressie zit en de verbinding met de emotie sterk is. Dit geeft een andere verdeling van talenten.

Bij het aanleren van muziek leer je ook om dingen samen te doen. Samen emotioneel dingen beleven, wat kan leiden tot esthetische ervaringen en de ontwikkeling van smaak en gehoor. Dit draagt bij tot persoonsvorming:  Wie wil je worden? Wie kun je zijn? Vaardig, waardig en aardig. We hopen dat het in de uitwerking in de scholen naar voren komt. De groeps- en vakleerkrachten hebben een belangrijke taak: het uitdragen van muziekonderwijs. Hierin is nog veel te doen.

Samen eraan werken, van elkaar leren. Enthousiasme en kennis uitwisselen. Mensen vinden het fijn om samen te zijn, samen te zingen, zoals vaak bij grootschalige popconcerten in stadions te zien is. Het stadion neemt het lied over en de emotie van het samen zingen overheerst. Er is dan sprake van emotionele betrokkenheid, men geniet samen. Als we dit kunnen vertalen naar de schoolklassen is er veel te winnen.

Voor het zingen gaan we de klas in. Als we daar allemaal aan meewerken ziet het er over tien jaar heel anders uit.

Paul Collard – Directeur van Creativity, Culture and Education (CCE)

Learning music or musicality: What is the point of music education?

Conservatoria zijn ontstaan als weeshuizen in Italië. Men dacht dat het goed was om kinderen een vak mee te geven voor de toekomst. Men deed dat met muziek. Dit bleek goed te werken. De kinderen gaven concerten bij rijke mensen waarvoor zij betaald werden. De wezen leerden een muzikale stem te ontwikkelen, bijvoorbeeld de baslijn of ostinato. Hierop improviseerden zij hun eigen muziek. De focus lag op het ontwikkelen van een eigen stem en stijl. In de loop van de eeuwen veranderde het klassiek musiceren van het improviseren (het maken van eigen muziek) naar het uitvoeren van de muziek van anderen. Dat is tot op heden nog steeds zo.

Voor veel kinderen is dit niet de manier om muziek te leren. Kinderen willen door muziek ontdekken wie zij zijn. Improviseren is veel spannender dan het spelen van muziek van anderen. Muziek als ontdekkingsreis. Door kinderen te laten ontdekken en te laten experimenteren met muziek, kunnen de muzikale uitingen van een kind gezien worden als een weerspiegeling van zijn eigen ontwikkeling. Het kind wordt zo gestimuleerd om onder andere onafhankelijk te kunnen denken en om samen te werken.

Om dit te begrijpen is het belangrijk de volgende 'uitvoerende breinfuncties' te benoemen (zie ook de presentatie):
* Flexibility (a child's ability come up with new approaches when a plan fails) - Ability to enquire
* Emotional control (a child's ability to manage feelings)
* Working memory (a child's ability to hold information and use it to complete a task) - Ability to receive
* Task initiation (a child's ability to get started on something) - Ability to present
* Impulse Control (a child's ability to stop and think before acting)
* Planning and prioritizing (a child's ability to come up with and prioritise the steps needed to reach a goal) - Ability to create
* Self-monitoring (a child's ability to keep track of and evaluate performance on regular tasks) - Ability to reflect

Deze facetten zijn belangrijk bij de 'executive function of the brain'. Er zijn schoolklassen waar deze absoluut niet aanwezig zijn. Dit maakt het voor docenten zeer moeilijk.

Kinderen die met een open mind naar bijvoorbeeld een museum gaan (door goede instructie) zijn capabel en klaar om te leren. Muziek heeft de potentie een grote rol te spelen in het ontwikkeling van het goed functioneren van het brein. En daarmee leren kinderen een open blik te hebben en leren ze wie zij zijn.

Muziekeducatie  is voor kinderen. Het gaat niet over ons. Zij moeten leren wie zij zijn en leren van wat er is. En dan worden zij de capabele volwassenen die wij willen dat zij zijn.

Download de presentatie

Sarah Hennessy - Honorary Senior Lecturer Graduate School of Education, University of Exeter
Deelsessies met gezamenlijk geformuleerde aanbevelingen

Deelsessie 1: Wat kunnen pabo’s en conservatoria doen om het muziekonderwijs te verbeteren?
Aanbeveling 1: Pabo’s  - ontwikkel een collectief statement over de rol van muziekonderwijs
Aanbeveling 2: Locale netwerken ten behoeve van expertise etc. - dat je van elkaar weet wat er speelt en wat de vraag is op basis van gelijkwaardigheid

Deelsessie 2: Wat is goede co-teaching ? Hoe kun je dat leren en stimuleren?
Aanbeveling 1: Continueren /duurzaam ontwikkelen
Aanbeveling 2: Goed begeleiden / vanuit gelijkwaardigheid
Aanbeveling 3: Faciliteren in tijd

Deelsessie 3: Hoe wordt binnenschools muziekonderwijs verbonden met buitenschoolse muziekeducatie?
Aanbeveling 1: Er is verbinding nodig tussen scholen en muziekvereniging - bijvoorbeeld stichtingen, muziekcoaches, ouders, etc.
Aanbeveling 2: Docenten (gratis) lid laten worden van een muziekvereniging

Deelsessie 4: Hoe moeten zittende groeps- en vakleerkrachten bijgeschoold worden?
Aanbeveling 1: Inspireer leerkrachten in de/hun praktijksituatie en betrek daar studenten en jongeren bij.
Aanbeveling 2: Eigen muzikale ervaring van leerkrachten stimuleren en van daaruit verder bouwen.

Deelsessie 5: Wat is goede co-teaching in het speciaal onderwijs?
Aanbeveling 1: Investeer in zowel tijd als in bereidheid
Aanbeveling 2: Zoek ambassadeurs binnen de school

Deelsessie 6: Hoe kan muziek binnen het curriculum verbonden worden met andere vakken?
Aanbeveling 1: Leg contact met muzikanten.
Aanbeveling 2: Overal bij zingen/rappen

Jantien Westerveld – directeur Meer muziek in de Klas

Tijdens het project Muziekeducatie doen we samen is goed onderzoek gedaan dat helder is beschreven en goed onderbouwd in de eindpublicatie. Met deze concrete stappen en aanbevelingen kan een ieder die hier aanwezig is morgen direct beginnen. Tijdens deze symposiumdag hebben we gezamenlijk goede aanvullingen geformuleerd. En dat is maar goed ook, want er moet de komende vijf jaar heel veel gebeuren en er is relatief heel weinig geld.  Dat vereist dus efficiency en samen zoeken naar effectiviteit van activiteiten. Dus is het beleggen van taken bij en afstemmen tussen de verschillende partijen essentieel. 

De rol van Meer Muziek in de Klas in de aanloopfase was met name luisteren, in kaart brengen wat er is, en aanjagen. Op dit moment zijn we onder andere bezig met de muziekwedstrijd BZT band XXL, waarbij kinderen de motor vormen van het verdere verhaal. Daarnaast is er op ons interactieve platform ruimte om je eigen initiatief zichtbaar te maken, anderen op te roepen, kijken met wie je je kunt verbinden en elkaar te inspireren.

Lees meer

Belangrijkste punten van de dag zijn:
1. Het gaat om de kinderen in het basisonderwijs: de vraag vanuit het PO is leidend
2. De kwaliteit van het muziekonderwijs stijgt door co-teaching
3. Werk vanuit overeenkomsten, niet vanuit verschillen
4. Samen zijn we verantwoordelijk voor landelijke dekking
5. Niet dubbelen, maar delen
6. Altijd navragen, nooit aannemen (ANNA)

Koningin Máxima ontvangt het eerste exemplaar van de eindpublicatie 'Muziekeducatie doen we samen'.

Klik hier voor meer foto's.

Delen