Op 24 december jl. is Harmony, Counterpoint, Partimento: A New Method Inspired by Old Masters van CvA-docent Job IJzerman, verschenen bij Oxford University Press. Bij dit boek hoort een website met oefenmateriaal en instructies. De publicatie kwam tot stand met een lerarenbeurs van het ministerie van OCW en met ondersteuning van het lectoraat Muziek.
Harmony, Counterpoint, Partimento biedt een methode voor het muziektheorieonderwijs in de bachelorfase. Deze methode steunt op onderzoek naar het gebruik van 'schemata' (karakteristieke harmonisch-melodische progressies) in de galante muziek van de achttiende eeuw en van 'partimenti' in het muziekonderwijs van diezelfde tijd. Partimenti zijn baslijnen waarop musici in opleiding leerden improviseren. De kunst was om de schemata die zo'n bas impliceerde op een toetsinstrument te realiseren en ze al spelend op een organische manier met elkaar te verbinden. Door jarenlange oefening ontwikkelden musici hierin zo'n bedrevenheid, dat zij geen bassen meer nodig hadden om hele sonates uit hun mouw te schudden.
In de partimentopraktijk gingen harmonie en contrapunt hand in hand – twee perspectieven op het compositieproces die zich in het conservatoriumonderwijs van de negentiende eeuw tot aparte disciplines hebben ontwikkeld. De methode van Job IJzerman begint met het contrapuntische perspectief, waarin melodiebouw, de coördinatie van de stemmen en de balans tussen consonantie en dissonantie centraal staan. Pas in een later stadium komen harmonische aspecten, zoals akkoordbouw en akkoordomkering, aan de orde.
Met name de keuze om niet met de in de harmonieleer gebruikelijke vierstemmige akkoordprogressies te beginnen wijkt af van de volgordelijkheid binnen de meeste conservatoriumcurricula. De Duitse muziektheoreticus Ludwig Holtmeier bekritiseerde de moderne, ‘burgerlijke’ harmonieleer enkele jaren geleden als het product van de rationalisering, of zelfs ‘verwetenschappelijking’, van het muziekvakonderwijs (‘hoe verklaren we het gedrag van stemmen in een compositie?’). Harmony, Counterpoint, Partimento grijpt juist terug op een onderwijstraditie waarin repertoireverwerving en handelingsvaardigheid voorop staan (‘welke mogelijke gedragingen zijn er?’). Het boek onderzoekt een groot aantal schemata – van een parallel stemmenpaar op terts- of sextafstand tot de chromatische tegenbeweging van de ‘omnibus’. Het toont aan dat (galante) schemata tot diep in de negentiende eeuw hebben gefungeerd als het concrete bouwmateriaal van componisten. En het laat studenten hiermee creatieve en praktische ervaring opdoen. Het werkboek bestaat uit oefeningen die aan de partimentopraktijk zijn ontleend en opdrachten gebaseerd op bestaande composities. De oefeningen nodigen uit tot spelen, zingen, improviseren, en uiteindelijk ook tot het schrijven van noten. Elke oefening resulteert in een schets voor een compositie.
De officiële boekpresentatie vindt plaats op 26 februari in de Sweelinckzaal. Meer informatie volgt binnenkort.
Eerdere boekpublicaties van CvA-docenten:
* Lex Eisenhardt (2015), Italian Guitar Music of the Seventeenth Century: Battuto and Pizzicato. Rochester: University of Rochester Press.
* Rafael Reina (2015), Applying Karnatic Rhythmical Techniques to Western Music. Farnham, Surrey: Ashgate.
* Michiel Schuijer en Jed Wentz, eds. (2015), Dance and the Dutch Republic, European Drama and Performance Studies 2015/1. Parijs: Classiques Garnier.
* Clemens Kemme, ed. (2018), Wolfgang Amadeus Mozart, Missa in c, für Soli, Chor, und Orchester, KV 427. Wiesbaden: Breitkopf & Härtel.