Toelichting
Het Conservatorium van Amsterdam Symfonieorkest schotelt zijn publiek een bijzonder gevarieerd programma voor. Met de Vierde Symfonie van Gustav Mahler, Lontano van György Ligeti en nieuw werk van compositiestudenten reikt het repertoire van de late romantiek tot het heden.

Met een lengte van bijna een uur is Symfonie nr. 4 in G majeur, gecomponeerd rond de vorige eeuwwisseling een van de kortste die Gustav Mahler (1860-1911) schreef. Het is ook een van zijn meest opgewekte, al krijgt de eenvoud van de melodieën regelmatig een onderlaag met een dieper, duisterder karakter. De bezetting van het orkest is kleiner dan in zijn andere symfonieën. Daardoor klinkt de muziek minder zwaarwichtig en is de gevoelslading minder overdadig en theatraal, wat deze symfonie grote overtuigingskracht geeft. Terwijl Mahler zich houdt aan de klassieke vorm van vier delen is er geen sprake van een snel deel dat een beroep doet op virtuoos samenspel in het orkest. Als er gedanst wordt, en dat gebeurt met enige regelmaat, dan is dat in kalme, statige passen. Het is de laatste van drie symfonieën waarin Mahler teksten gebruikte uit Des Knaben Wunderhorn, een verzameling gedichten, liederen en verhalen uit een ‘oud Duitsland’ die aan het begin van de negentiende eeuw werd uitgegeven. Het vierde deel omvat Das Himmlische Leben, waarin een sopraan de gelukzaligheid van het leven na de dood mag bezingen. Het is het enige deel waarin het orkest werkelijk versnelt, in instrumentale passages tussen de coupletten. 

György Ligeti (1923-2006) schreef Lontano in 1967, toen hij nog werkte met zijn techniek van micropolyfonie. Door instrumenten schijnbaar onafhankelijk van elkaar melodieën te laten spelen die qua toonhoogte dicht bijeen zitten, liet hij de melodische lijnen verdichten tot clusters: vibrerende, doorschijnende klankwolken vol kleur. Maar terwijl hij in eerdere werken meteen de clusters op de voorgrond zette, is hij in Lontano uitgegaan van een enkele toon, gespeeld door veertien instrumenten die na elkaar invallen, op het zachtst mogelijke volume. In opeenvolgende golven wordt elk een fractie sterker, om vervolgens weg te vallen. Instrumenten beginnen van die ene toon af te wijken, met een weefsel van tonen als gevolg. Nadat de muziek even stilgevallen is, doemt opnieuw een enkele toon op, maar nu in een laag register. En weer komen er instrumenten bij, vallen andere weg. Steeds opnieuw zoekt de muziek de begintoon op, om daarna weer uiteen te vallen, als de opbloeiende gloed van een ontploffende vuurpijl in extreme vertraging. Een puls is niet hoorbaar in de muziek. Zoals Ligeti in het voorwoord van de partituur schrijft: ‘De muziek moet gelijkmatig vloeien, en accenten zijn vreemd aan het stuk (met slechts een paar uitzonderingen, die heel precies aangegeven zijn).’

Het moment waarop de muziek voor het eerst stilvalt, heeft grote betekenis voor Ligeti: ‘de muziek lijkt licht uit te stralen. Dit wordt benadrukt door een crescendo en doordat de muziek stapsgewijs opklimt naar hogere regionen, tot er een enkele hoge noot, een dis, opduikt en blijft staan, alsof dit muzikale schijnsel aanvankelijk diffuus was, maar zich concentreert tot één enkele gerichte straal. Zodra die dis zich manifesteert gaapt er een diepe afgrond, die een gat slaat in de muziek. Dat moment roept altijd sterke associaties op met een prachtig schilderij van Albrecht Altdorfer in de Alte Pinakothek in München, De slag van Alexander bij Issos. Achter blauwe wolken die uiteen wijken, breekt een straal van gouden zonlicht door.’ Lontano is gebruikt als achtergrondmuziek in The Shining van Stanley Kubrick en Shutter Island van Martin Scorcese.

Jun Märkl
Dirigent Jun Märkl studeerde bij Sergiu Celibidache in München en bij Leonard Bernstein en Seiji Ozawa in Tanglewood. Hij is een zeer gerespecteerd vertolker van het Duitse kernrepertoire en wordt ook geroemd om zijn verfijnde en idiomatische interpretaties van de Franse impressionisten. Momenteel is hij als muzikaal leider verbonden aan het Taiwan National Symphony Orchestra en het Indianopolis Symphony Orchestra en is hij onlangs aangesteld als chef-dirigent van het Residentie Orkest in Den Haag. Ook is hij vaste gastdirigent van het Oregon Symphony Orchestra en leidde hij het Orchestre National de Lyon, het MDR Sinfonieorchester Leipzig, het Baskisch Nationaal Orkest en de Malaysia Philharmonic. Hij heeft daarnaast een decennialange ervaring in de operawereld, getuige zijn lange verbintenissen met de staatsopera’s van Wenen, Berlijn, München, de Semperoper in Dresden, de Metropolitan Opera of New York, de San Francisco Opera en het New National Theatre in Tokio.

Jun Märkl geeft regelmatig concerten met de meest prestigieuze orkesten van Noord-Amerika, Azië, Australië, Nieuw Zeeland en Europa, waaronder het Philadelphia Orchestra, de Chicago Symphony, het Cleveland Orchestra, de Boston Symphony, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het Radio Filharmonisch Orkest en NHK Tokyo. Zijn discografie omvat meer dan vijftig opnamen.

In 2012 werd hem in Frankrijk vanwege zijn grote verdiensten de Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres toegekend.

Jun Märkl is zeer toegewijd aan het werken met jonge musici: hij is vele jaren actief geweest als chef-dirigent op het Pacific Music Festival in Sapporo en het Aspen Music Festival in Colorado. Hij is als gastdocent verbonden aan het Kunitachi College of Music in Tokio en richtte onlangs het National Youth Symphony Orchestra of Taiwan op.

Jasmine Karimova
De Tadzjieks-Australische musicus en componist Jasmine Karimova (1998) studeert momenteel compositie in de masteropleiding aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze heeft opgetreden in zalen als het Muziekgebouw in Amsterdam en het Olympisch Stadion in Moskou, en haar werk is uitgevoerd door ensembles als het Nederlands Kamerorkest en het Belgische Hermes Ensemble.

Haar recente projecten omvatten AIR-135m3 of Sound, voor orgel, zang en textielinstallatie; Mia en de Leeuw, een kinderconcert voor kamerorkest en vertellers, en The Whale, voor elektronica, sopraan, kamerorkest en video.

Alecto
Alecto is een van de drie Furiën uit de Griekse mythologie, zusters die als taak hadden stervelingen die iets misdaan hadden te straffen. Ze is de verpersoonlijking van meedogenloze woede – haar naam is te vertalen als ‘niet aflatende toorn’. In dit werk voor orkest en verteller worden teksten uit de Aeneis en poëzie van Sylvia Plath gecombineerd om de vele lagen van haar persoonlijkheid te bloot te leggen. Zo wordt de luisteraar een blik gegund in haar innerlijke verscheurdheid en de ondraaglijke last die een leven van eeuwige woede met zich meebrengt.

José Nuno Miranda
José Nuno Miranda (2004, Braga, Portugal) is componist en hoornist. Momenteel studeert hij beide vakken in de bacheloropleiding aan het Conservatorium van Amsterdam. Zijn muziek is uitgevoerd door de musici van het Nederlands Kamerorkest, de Dutch National Opera Academy, De Nationale Opera Studio en het Luso Ensemble. Vanuit zijn groeiende belangstelling voor het gebruik van humor en ironie in muziek onderzoekt hij hoe hij die in zijn composities kan verwerken.

ZAP
In mijn eerste orkestwerk creëer ik vanuit mijn scherpe gevoel voor ironie een maatschappijkritisch, absurd klanklandschap van content die bedoeld is voor snelle consumptie. Dit stuk is een wake-up call voor iedereen die zich verdoofd of overweldigd voelt door de industriële hoeveelheid aan rommel waarmee ons brein elke dag door alle vormen van media wordt volgestopt. We vergeten dat we echte mensen zijn en niet alleen plaatjes op een beeldscherm. Dat idee vervult me met afschuw en deze muziek komt voort uit de noodzaak er iets aan te doen.

Conservatorium van Amsterdam Symfonieorkest
Het Conservatorium van Amsterdam Symfonieorkest werkt jaarlijks in twee projecten aan een veelzijdig repertoire, waarmee het in het Muziekgebouw aan het IJ, het Concertgebouw, Muziekcentrum Eindhoven,  Stadsgehoorzaal Leiden, Muziekcentrum Tivoli/Vredenburg, deSingel in Antwerpen en andere belangrijke muziekcentra in binnen- en buitenland optreedt. Dirigenten zijn zowel gerenommeerde gastdirigenten, zoals Jan Willem de Vriend, Judith Kubitz, Ed Spanjaard, Adrian Prabava, Bas Wiegers, Otto Tausk, Matthew Rowe en Andrew Grams, als docenten van het CvA. Regelmatig werkt het orkest mee aan grote evenementen, zoals de Amsterdamse Cello Biënnale.